Họ rệp (Cimicidae) thuộc bộ cánh nửa (Hemiptera) giống như họ bọ xít. Nó gồm có 2 chi là Cimex và Oeciacus. Chi Cimex còn gọi là rệp giường, có loài Cimex lecturarius là loài thường thấy sống trong nhà ở của người; loài này phân bố rộng rãi trên thế giới; loài Cimex rhotundaicus còn có tên là Cimex hemiptera, thường phân bố ở các nước nhiệt đới. Chi Oeciacus thường thấy trong các tổ chim hoặc trên lá cây và thường hút máu của loài chim, hiếm gặp trong nhà ở của người.

Cách phòng chống rệp hút máu

Rệp phát triển qua 3 giai đoạn: Trứng - Thanh trùng - Con trưởng thành. Trứng rệp thường được rệp trưởng thành đẻ vào cùng một chỗ ở khe tường, tủ, giường, phản, bàn, ghế...; có khi nó đẻ vào cả giấy, vải... Trứng rệp có thể phát triển tốt ở gỗ, đất... và rất kém phát triển ở trong nước.

Thanh trùng phải trải qua 4 lần lột xác, hình thể rất giống con trưởng thành nhưng nhỏ hơn, cơ quan sinh dục chưa hình thành, các đốt bàn chân chưa rõ, râu ngắn . Thanh trùng khi mới nở dài khoảng 1,2mm; ở giai đoạn cuối dài tới 5mm. Để lột xác và phát triển, thanh trùng cần hút no máu.

Ở nhiệt độ từ 14-18^oC, trứng cần khoảng 21-22 ngày mới nở; ở nhiệt độ từ 22-26^oC, cần khoảng 8-9 ngày nhưng ở nhiệt độ từ 35-37^oC nó chỉ cần khoảng 5-6 ngày. Ở nhiệt độ dưới 14^oC, trứng không phát triển được.

Ở điều kiện nhiệt độ thích hợp, có đủ thức ăn, rệp cần khoảng 28 ngày để hoàn thành vòng đời. Với nhiệt độ không thích hợp, thức ăn không đủ, vòng đời của rệp kéo dài tới 6-10 tuần hoặc lâu hơn.

Cả thanh trùng và rệp trưởng thành đều hút máu. Sau khi hút máu khoảng 2 ngày, rệp cái đẻ trứng. Nó đẻ liên tiếp trong 5 ngày, sau đó lại tiếp tục hút máu. Rệp thường hút máu vào ban đêm nhưng khi đã nhịn đói lâu nó có thể hút máu cả ban ngày. Rệp chỉ hút máu để sống và phát triển, không ăn chất gì khác ngoài máu. Thời gian hút máu của rệp trưởng thành khoảng 15 phút, mỗi lần hút khoảng 15mg máu. Thanh trùng chỉ hút máu trong khoảng 1 phút, mỗi lần hút khoảng 1/3mg máu.

Rệp có khả năng nhịn đói lâu. Ở nhiệt độ lạnh, rệp có thể nhịn đói được hàng năm. Ở nhiệt độ bình thường, rệp nhịn đói được vài tháng. Mỗi phút rệp trưởng thành di chuyển được khoảng 1,25m; thanh trùng di chuyển được khoảng 25cm. Đời sống của rệp trung bình khoảng 14 tháng. Con cái đẻ từ 1-2 trứng/ tuần. Trong phòng thí nghiệm, một con cái có thể đẻ được tới 541 trứng nhưng trên thực tế rệp đẻ ít trứng hơn.

Cách phòng, chống rệp giường hút máu:

Có nhiều biện pháp để phòng, chống rệp giường hút máu. Cách phòng chống rệp đơn giản nhất là cần vệ sinh thường xuyên hàng tháng chăn, màn, giường, chiếu, khe kẽ tủ, bàn, ghế; phơi, quét dọn, lau chùi sạch nhà ở...

Ngoài ra, có thể sử dụng các biện pháp diệt rệp như dùng nước sôi, mỗi 200 lít nước sôi cho vào 200 gam xà phòng bột hoặc 1 bánh xà phòng giặt vào, quấy cho tan đều, tưới vào các khe kẽ có rệp. Công việc này nên thực hiện mỗi tuần một lần và liên tục trong 5-6 tuần liền.

Có thể dùng que nhọn khêu, ngoáy vào những khe kẽ có rệp trú ẩn hoặc dùng máy hút bụi hút rệp, diệt rệp; phơi nắng các vạt giường, chiếu, mệm... hoặc dùng các chất hấp dẫn kiến đến ăn rệp.

Sử dụng các loại hóa chất diệt côn trùng ít có hiệu quả.

Một kinh nghiệm dân gian thường áp dụng để phòng, chống rệp là dùng lá sen tươi trải lên giường nơi có rệp trú ẩn, mỗi giường nằm rải từ 4-5 lá sen tươi; sau một thời gian rệp sẽ biến mất.

Xem ngay…

Dĩn thuộc nhóm côn trùng có vòng đời biến thái hoàn toàn. Vòng đời của dĩn phát triển qua 4 giai đoạn: trứng, ấu trùng, thanh trùng và dĩn trưởng thành. Dĩn đẻ trứng ở những nơi có nhiều mùn đất, rác thải, lá cây mục nát, đất ẩm, hốc cây, vũng bùn... Dĩn hoạt động phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên như ánh sáng, tốc độ gió, mưa, nắng...Chỉ có Dĩn cái là hút máu, nó có thể hút máu người, gia súc hoặc máu muỗi (Anopheles).

Cách phòng chống dĩn hút máu

Dĩn rất giống muỗi nhưng nhỏ hơn, kích thước 1-2 mm, có vòi ngắn và không có vẩy. Dĩn có màu nâu đen, chân dài, trên cách có lông. Dĩn đẻ ở nơi có nhiều mùn, rác, lá cây mục nát, đất ẩm, hốc cây, bùn …

Hoạt động của Dĩn phụ thuộc vào ánh sáng, tốc độ gió, mưa, nắng … Có loài thì hút máu vào ban đêm (các loài thuộc Chi Culiciodes) – các loài này phổ biến ở Việt Nam; có loài hút máu vào ban ngày (Chi Leptoconops), trời càng nắng chúng hút máu càng mạnh; còn các loài thuộc Chi Lashiohelea thường hút máu vào buổi sáng hoặc lúc không có ánh nắng. Đặc biệt khi có cơn giông, Dĩn xuất hiện thành từng đám ở ngoài trời hoặc xâm nhập vào nhà hút máu; thường thấy chúng bay thành đám quanh đầu và chích đốt vào mặt, phần lớn Dĩn đều có tập tính ưa thích đốt mồi ngoài nhà, gây nên sự phiền hà cho sinh hoạt của con người. Dĩn đốt gây cảm giác ngứa, khó chịu, có thể nổi mẫn, dị ứng. Do kích thước cơ thể của Dĩn nhỏ, nên nó có thể luồn vào kẽ tóc, chui qua màn ngủ để hút máu, gây ngứa ngáy, mất ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe. Ở Châu Phi, Dĩn truyền một số mầm bệnh như: giun chỉ, viêm não … Nhưng ở Việt Nam, vai trò truyền bệnh của Dĩn chưa được xác định.

Cách phòng chống dĩn hút máu như thế nào?

Đến nay chưa có biện pháp phòng chống dĩn một cách hiệu quả. Tuy nhiên, việc bảo vệ cá nhân sẽ giúp chúng ta giảm sự tiếp xúc vơi dĩn chích đốt. Vì có vòi ngắn nên dĩn không thể chích đốt xuyên qua quần áo được và do có kích thước nhỏ nên dĩn có thể dễ dàng chui qua các loại màn ngủ thông thường; Vì thế, để phòng tránh dĩn chích đốt, chúng ta có thể mặc quần áo dài, không nên ở trần, có thể dùng các loại hóa chất xua côn trùng thông thường nếu có hoạt động hoặc điều kiện làm việc ở ngoài trời và những nơi có nhiều dĩn hoạt động, để phòng dĩn bay thành đám quanh đầu, chích đốt máu, gây phiền hà; cần gội đầu, tắm rửa vệ sinh hằng ngày. Ngoài ra, chúng ta có thể phòng chống dĩn bằng cách dùng các hóa chất xua diệt côn trùng, hoặc dọn dẹp vệ sinh quanh nhà ở, chuồng gia súc, nơi tắm giặt… để triệt phá nơi sinh đẻ của dĩn. Khi bị dĩn đốt, chúng ta có thể lấy dấm ăn hoặc nước muối sinh lý bôi vào vết đốt ngay khi mới bị đốt hoặc nhìn thấy nó vừa bị phồng để chống bị nổi cục ngứa. 

Xem ngay…